Dziś chciałbym porozmawiać o szkole wczesnego wspomagania rozwoju dla niewidomego dziecka w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Owińskach. Przed wyjazdem z Polski miały szczęście poznać świetną dziewczynkę Barbarę w wieku trzech lat i jej mamą. Barbara zaskoczyła mnie swoją muzykalnością, dobrą koordynacją ruchów i umiejętnością utrzymania równowagi podczas poruszania się i wirowania. I dowiedziałеm się, że ona chodzi do szkoły wczesnego wspomagania rozwoju przy specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym w Owińskach. Kiedy w pociągu przypomniałem sobie moje interakcje z Barbarą i jej mamą, od razu pomyślałem o książce Glenna Domana «Co zrobić, jeśli twoje dziecko ma uszkodzony mózg». Glenn Doman postawił sobie za cel, aby dziecko do siódmego roku życia przeszło maksymalną rehabilitację i rozwój.

Skąd wzięła się idea wczesnego rozwoju dziecka? Przypuszczam, że idea wczesnego rozwoju dziecka powstała w następujący sposób. Neurofizjolodzy i inni naukowcy zajmujący się mózgiem doszli do wniosku, że kiedy dziecko rodzi się i rośnie, w jego głowie tworzy się znacznie więcej synaps niż u osoby dorosłej. W porównaniu z komputerem w głowie dziecka znajduje się znacznie więcej tranzystorów do procesów obliczeniowych. W wyniku rozwoju dziecka i jego procesów poznawczych, za pomocą synaps powstają sieci neuronowe, które tworzą niejako ramy lub fundament dla dalszego rozwoju dziecka. Jednak po ukończeniu 6 roku życia, kiedy formowanie mózgu jest w większości zakończone, nieużywane synapsy są wyłączane przez mózg. Dlatego naukowcy doszli do wniosku, że im więcej dziecko pozna zarówno intelektualnie, jak i fizycznie przed ukończeniem 7 roku życia, tym więcej synaps będzie zaangażowanych i tym lepiej jego mózg będzie funkcjonował już w wieku dorosłym. Te odkrycia naukowe wyjaśniają pojawienie się tak wielu technik wczesnego rozwoju.

Dyrekcja Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Owińskach zrobiła bardzo mądrą rzecz, opracowując program wczesnego wspomagania rozwoju dzieci niewidomych. Niestety nie znam treści tego programu, ale jestem pewіеn, że jest on bardzo przydatny zarówno dla kadry pedagogicznej ośrodka, jak i dla rodziców niewidomych dzieci.

Po pierwsze, dzieci zapoznają się z terenem ośrodka, gdzie znajdują się sale lekcyjne, stołówka, sypialnie itd. Nauczyciele nie muszą poświęcać czasu na zapoznanie niewidomych dzieci z terenem ośrodka oraz lokalizacją sal lekcyjnych i pomieszczeń mieszkalnych.

Po drugie, rodzice zapoznają się z kadrą pedagogiczną ośrodka, a nauczyciele z rodzicami niewidomych dzieci.

Po trzecie, kadra pedagogiczna zapoznaje się z poziomem rozwoju niewidomych dzieci, które przyjdą na naukę do ośrodka.

Z jednej strony, nauczyciele mogą planować indywidualne programy rehabilitacyjne dla niewidomych dzieci z opóźnieniami rozwojowymi, a z drugiej strony mogą udzielać rodzicom niewidomych dzieci zaleceń lub uczyć specjalnych ćwiczeń, które rodzice powinni wykonywać ze swoimi dziećmi, aby poprawić ich poziom rozwoju.

I znowu chcę wspomnieć Glenna Domana, który wierzył, że rodzice są kluczem do rozwoju dziecka. Trzy ważne czynniki leżą u podstaw ćwiczeń, które rozwijają dziecko. Są to częstotliwość, intensywność i czas trwania. To znaczy, jak często wykonujemy dane ćwiczenie z dzieckiem, z jaką intensywnością i jak długo. Dla mnie oznacza to, że w zależności od stopnia wady postawy u dziecka niewidomego konieczna jest praca z jednym dzieckiem codziennie lub co drugi dzień, a z drugim dzieckiem niewidomym wystarczą zajęcia dwa razy w tygodniu. I co bardzo ważne, kiedy niewidome dziecko bierze do ręki białą laskę, żeby jego postawa nie uległa zmianie.

Ponadto, obserwując niektóre niewidome dzieci w ośrodku, doszedłem do wniosku, że wiele dzieci należy nauczyć prawidłowego chodu, powiedzieć im, jak działa stopa, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo kontuzji. Niestety obserwuję ten problem na terenie całej Ukrainy. Poza tym oglądając w internecie filmy o życiu niewidomych dzieci i dorosłych w innych krajach, widzę też, że nie poświęca się należytej uwagi szkoleniu prawidłowego chodu. Nie oznacza to, że nauczyciele nie posiadają niezbędnych kwalifikacji. Wydaje mi się, że w dzieciństwie dziecku trudno jest wytłumaczyć, jak ważne jest kontrolowanie równowagi w procesie ruchu. Dopiero w szkole średniej dzieci zaczynają poważnie myśleć o tym, jak wyglądają i już świadomie słuchają zaleceń dotyczących poprawy swojej postawy. Dlatego bardzo trudno jest określić moment, w którym można porozmawiać z dzieckiem o problemie jego chodu i zorganizować lekcje mające na celu jego korektę.

Eksperci udowodnili już związek między postawą a rozwojem zębów u dziecka. W przypadku nieprawidłowej postawy i problemów ze stopami dziecka, aparat ortodontyczny będzie wymieniany dwa razy częściej. Aby określić, jak działa stopa, podiatra wykonuje następujące testy.

1. Chodzenie na palcach stóp.

2. Chodzenie na piętach.

3. Utrzymywanie równowagi na jednej nodze.

4. Podnoszenie na palcach.

5. Skok w górę.

6. Skok do przodu.

7. Przysiad na jednej nodze.

Dlatego radzę rodzicom regularnie wykonywać te ćwiczenia z dzieckiem, aby kontrolować rozwój stopy dziecka iw razie potrzeby we właściwym czasie skontaktować się ze specjalistą. Dziecko nie jest małą kopią dorosłego. Rodzice powinni zrozumieć, że ze względu na złożoność struktury układu mięśniowo-szkieletowego centralny układ nerwowy uczy się kontrolować nogi dziecka w procesie jego rozwoju. Dopiero od trzeciego roku życia dziecko zaczyna dostrzegać różnicę między chodzeniem a bieganiem, co kończy się w wieku pięciu lat. Dopiero w wieku trzech lub czterech lat łuk stopy zaczyna się formować u dziecka i kończy się w wieku trzynastu lat. Dlatego płaskostopie dziecka w wieku dwóch lat jest normalne.

Podstawą rozwoju dziecka we wczesnym dzieciństwie jest jego aktywność ruchowa. Dlatego specjaliści ośrodka powinni pomóc rodzicom, których dzieci uczęszczają do szkoły wczesnego wspomagania rozwoju, sporządzić kompleksowy indywidualny plan rozwoju ich dziecka, tak aby w wieku sześciu lub siedmiu lat było ono jak najlepiej przygotowane do procesu uczenia się. Ten kompleksowy indywidualny plan rozwoju dziecka powinien powstać w wyniku wzajemnej współpracy i zaleceń nauczyciela wychowania fizycznego, specjalisty ds. mobilności i orientacji, specjalisty ds. rehabilitacji i terapeuty tańca.

Nauczyciel wychowania fizycznego koncentruje się na poprawie fizycznej funkcjonalności ciała dziecka. Specjalista ds. mobilności i orientacji przestrzennej koncentruje się na rozwijaniu u dziecka poczucia przestrzeni i odkrywaniu otaczającego go świata za pomocą białej laski. Specjalista rehabilitacji skupia się na rozwoju integracji sensorycznej u dziecka, rozwoju czucia proprioceptywnego, jako kompensacji braku receptorów wzrokowych. Terapeuta tańca koncentruje się na rozwijaniu komunikacji, muzykalności, prawidłowej pracy stóp i kontroli równowagi podczas ruchu. Pomimo specyfiki pracy każdego z tych specjalistów, łączy ich praca nad poprawą koordynacji ruchowej dziecka.

I to doświadczenie zawodowe można i należy wykorzystać przy pracy nad programem wspomagającym wczesny rozwój dzieci niewidomych z uwzględnieniem cech wiekowych. Ponadto, moim zdaniem, wszyscy specjaliści, którzy pracują z dziećmi niewidomymi, powinni również korzystać z pomysłów Glenna Domana, które możemy znaleźć w jego książce “Co zrobić, jeśli Twoje dziecko ma uszkodzenie mózgu”, oraz pomysłów Moshe Feldenkraisa, które możemy znaleźć w jego książce “Świadomość poprzez ruch: dwanaście praktycznych lekcji”.

Świetny pomysł wyszedł od kierownictwa ośrodka dla dzieci niewidomych. Zaprosili rodziców niewidomych dzieci w wieku przedszkolnym, którzy byli zaniepokojeni rozwojem swojego dziecka, aby zadzwonili lub napisali na adres e-mail ośrodka o swoich obawach dotyczących rozwoju ich dziecka.

Z mojego punktu widzenia byłoby idealnie, gdyby rodzice niewidomych dzieci dołączyli do listu kilka zdjęć i krótki film o problemie rozwojowym swojego dziecka, aby specjaliści z ośrodka mogli lepiej zrozumieć problem dziecka. Ponadto film ten może pomóc specjalistom ośrodka dostrzec dodatkowe problemy w rozwoju dziecka, których rodzice mogą nie zauważać i opracować plan rozwiązania tych problemów.

Tym samym specjaliści ośrodka dla dzieci niewidomych, pomagając rodzicom dzieci niewidomych w wieku przedszkolnym rozwiązywać problemy w rozwoju ich dziecka, przygotowują te dzieci do efektywnej nauki bezpośrednio w ośrodku. Byłbym szczęśliwy, gdybym mógł pracować w zespole wysoko wykwalifikowanych specjalistów ośrodka i przyczyniać się do rozwoju dzieci niewidomych oraz przygotowania ich jako jednostek gotowych do aktywnego udziału w życiu politycznym i publicznym Polski.